Her gece uyumak için yeterli zamanı planlıyorsanız ancak gün içinde kendinizi hâlâ yorgun hissediyorsanız uyku apnesi veya uykusuzluk dışında bir neden de olabilir.
Kalıcı aşırı gündüz uykululuğu (EDS) önemli bir belirtidir. Aniden hiçbir uyarı vermeden uykuya daldığınız narkoleptik bir dönem geçirebilirsiniz. Bu, günün herhangi bir saatinde gerçekleşebilir ve birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilir. Narkolepsisi olan bazı kişilerde motor kontrolde kısa süreli ve ani bir kayıp yaşanır ancak bu duruma sahip olan herkeste bu belirti görülmez. Siz veya tanıdığınız birinin düzenli gündüz uykululuğu varsa bunun nedeninin narkolepsi olup olmadığını belirlemek destek ve tedaviye yönelik önemli bir adımdır.
Belirtiler
Narkolepsi, beynin uyku-uyanıklık döngülerini düzenleme şeklini etkileyen kronik nörolojik bir durumdur. Türkiye'de 200.000 kadar insanı etkiliyor ancak sıklıkla yanlış teşhis konulduğu ve teşhis edilemediği için bu sayı daha yüksek olabilir. İnsanlar hayatlarının herhangi bir döneminde belirtiler geliştirebilirler ancak daha fazla tanı 15 ve 36 yaş civarında ortaya çıkar.
Belirtileriniz, sahip olduğunuz narkolepsinin türüne bağlı olabilir.
Narkolepsinin CHESS kısaltmasıyla temsil edilen beş ana belirtisi vardır. Narkolepsisi olan herkeste beş belirtinin tümü görülmez ancak en yaygın olanı gündüz aşırı uykululuktur. Aslında araştırmalara göre insanların yalnızca %10 ila %25'i diğer tüm belirtileri yaşıyor. Tip 1 narkolepsisi olan 38 katılımcının yer aldığı 10 yıllık bir çalışmada görüldüğü gibi, bazıları için belirtiler zamanla azalabilir veya hatta kaybolabilir. Ancak çoğu kişi için narkolepsi kronik veya ömür boyu süren bir durumdur.
Katapleksi
Bu belirti, genellikle öfke veya kahkaha gibi güçlü duygularla ortaya çıkan, kısa süreli ve ani bir kas tonusu kaybıdır. Yalnızca tip 1 narkolepsi ile ilişkilidir. Araştırmalar bunun, hipotalamus (uyku) ve amigdala (duygular) beyin bölgeleri arasındaki beyin devresi bozulmasından kaynaklandığını öne sürüyor. Bu bozulma hipokretin düzeylerini etkiler. Katapleksi yalnızca birkaç dakika sürer ve bilinç kaybı olmadan kendi kendine düzelir. Bir kişinin geçirdiği katapleksi ataklarının sayısı değişebilir. Bazı insanlar hayatlarında sadece birkaç kez katapleksi atağı geçirirken, bazıları bir gün içinde birden fazla atak yaşayabilir. Katapleksi atakları hafif olabilir ve yalnızca hafif kas tonusu zayıflığını içerebilir. Göz kapaklarınızın sarkmaya başladığını veya yüzünüzde hafif bir seğirme veya titreme olduğunu fark edebilirsiniz. Diğer hafif belirtiler arasında konuşma güçlüğü, çene titremesi veya diz titremesi yer alır. Şiddetli bir katapleksi atağı geçirirseniz tüm vücudunuz çökebilir ve konuşamayabilir, hareket edemeyebilir veya gözlerinizi açık tutamayabilirsiniz.
Halüsinasyonlar
Bu halüsinasyonlar çoğunlukla görseldir ve sıklıkla uyanma (hipnopompik) veya uykuya dalma (hipnogojik) sırasındaki rüya benzeri deneyimler olarak tanımlanır. Görüntüler çok canlı ve bazen korkutucu olabilir. Narkolepsi hastalarının yaklaşık %33 ila %80'i bu belirtiyi yaşadığını bildirmektedir.
Gündüzleri aşırı uykulu olma
Narkolepsisi olan tüm insanlar, en zayıflatıcı olan bu belirtiye sahiptir. Bu belirtiye sahip kişiler gün içinde dinç olma veya uyanık kalmakta zorluk çekerler. Bu sürekli, bunaltıcı uykululuk, aniden ortaya çıkabilen ve sıklıkla ne kadar uyursanız uyuyun, "uyku atakları" ile birlikte gelir. Nerede olursanız olun, okulda veya ofisinizde, hatta araba kullanırken bile kendinizi kolayca uykuya dalarken bulabilirsiniz. Hatta bazıları konuşmanın ortasında uyuyakaldıklarını bile bildiriyor. Birkaç saniye ya da birkaç dakikalığına, yani mikro uykulara dalabilirsiniz. Birçoğu, gün içindeki kısa uykuların kısa bir süreliğine de olsa kendilerini yenilenmiş hissetmelerine yardımcı olabileceğini düşünüyor.
Uyku felci
Bu, uyanıklık ve uyku arasındaki geçiş sırasında hareket edememe hissiyle karakterizedir. Bu genellikle yalnızca birkaç saniye ila birkaç dakika sürer ve insanlar genellikle bölüm bittiğinde hareket edebilir ve konuşabilirler. Narkolepsi hastalarının yaklaşık %25 ila %50'si bu belirtiyi yaşadığını bildirmektedir.
Uyku bozulması
Birçok insan gece boyunca uyanır. Bu alışılmadık bir durum değil. Ancak narkolepsi hastası olduğunuzda, kendinizi gece boyunca tekrar tekrar uyanırken, hatta çoğunda tamamen uyanık bulabilirsiniz. Bu, narkolepsinin bir başka yaygın belirtisidir ve tahminen insanların %30 ila %95'inde bu durum görülmektedir.
Narkolepsinin diğer yaygın belirtileri
Parçalanmış uyku ve uykusuzluk: Canlı rüyalar, uyku apnesi, uykusuzluk, huzursuz bacak hareketleri ve rüya hâlindeyken eyleme geçme nedeniyle kesintiye uğrayan uyku
Otomatik davranışlar: Uykuya daldıktan sonra birkaç saniye veya dakika boyunca, yaptığınızın farkında bile olmadan bir aktiviteye (yemek yemek, konuşmak, yazmak veya araba kullanmak gibi) otomatik olarak devam etmek
